Aruba y e promesa di bira un Reserva Biosferico

ORANJESTAD - Noticia mundial hopi biaha ta recorda nos di e desgracia ambiental: rif di coral cu ta bira blanco, lagonan fragil bou di menasa, y especienan cu ta desaparece pa semper. 

Sinembargo, mey-mey di e realidad preocupante aki, tin lugarnan cu ta briya manera prueba cu un otro futuro ta posibel. UNESCO ta yam’e “reserva biosferico” y ta considera e reservanan aki comoe sitio nan di speransa (pockets of hope). 

Awendia tin mas cu 750 reserva na mundo. Cada uno ta unico, pero tur tin mesun meta: conserva biodiversidad y na mes momento mehora bida di e comunidad local. Nan ta mustra ku hende y naturalesa no mester ta den conflicto, sino ku nos por traha un futuro hunto basa riba coexistencia.

Aki ta sigui algun motibo pa Aruba bira un reserva biosferico di UNESCO.
E isla por ta chikito, pero su rikesa natural ta extraordinario. Su paisahe semi-arido ta refleha un resiliencia cu ta inspira. Na costa, tin mangelnan, yerba di awa (seagrass), y rif di coral cu ta forma un ecosistema cu ta proteha contra tormenta, ta sostene bida, y ta un maraviya pa tur hende. Aruba tin cinco area Ramsar di importancia mundial y e Parke Nacional Arikok. Un area Ramsar ta un area special cu ta rico den awa (wetlands of saliña). E areanan aki ta carga e nomber Ramsar pasobra ta na e ciudad Ramsar na Iran, paisnan a acorda na 1971 pa proteha e wetlands/saliñanan. Pasobra nan ta importante pa bestia, hende y naturalesa. Pero loke Aruba no tin ainda ta un reserva biosferico di UNESCO. Un nominacion cu lo conecta e tesoronan local cu un red mundial di innovacion y cooperacion.

Un oportunidat transformado

E impacto lo ta profundo. Aruba por bira e prome reserva biosferico di UNESCO den e parti Caribense di Reino Hulandes, y asina pone su mes como lider den sostenibilidad den e region. Esaki lo habri porta pa intercambio cu otro reserva biosferico na, por ehemplo,  St. Kitts & Nevis, Trinidad & Tobago, y Republica Dominicana. Aruba lo haya un chens pa comparti su experiencia, mientras cu ta siña di experiencia di otro. Ademas, lo sirbi como modelo pa islanan den vecindario, mustrando cu bida sostenibel no ta un deseo leu, sino un caminda real y posibel.

Na fin di augustus a tuma un paso importante, oficina di UNESCO conhuntamente cu UNESCO Aruba a organisa un tayer na Aruba, pa institutonan di gobierno, sociedad civil, academia y industria. Gobernador di Aruba y  Prome Ministro tabata presente. E mensahe tabata cla: gobierno su so no por crea un reserva biosferico. E ta solamente un exito ora tur hende por mira nan reflexion den dje; piscador, agricultor, maestro, guia turistico, empresarionan, y hubentud. Nan tradicion, conocemento, y creatividad ta transforma e concepto den un realidad bibo.

E caminda nos dilanti

UNESCO lo sigui duna sosten na e proceso. E momentum ta aki, y asina tambe e oportunidad. Si nos traha man den man cu e stakeholdernan local, Aruba por prepara su prome proposicion y asina tuma su luga den e red mundial di reservanan di biosfera.

E tempo no por ta mas urgente. Lidernan di mundo a compromete pa proteha 30% di tera y lama pa 2030. Nos ta biba den ‘Decada di Ciencia di Lama di Nacionan Uni’ y tambe ‘Decada di Accion pa Desaroyo Sostenibel’. Cada un reserva biosferico nobo di UNESCO ta duna credibilidad y energia na e compromisonan ey. E contribucion di Aruba lo resona hopi mas leu cu solamente su costa.

Mas ku conservacion

Un reserva di biosfera no ta solamente un etiketa internacional; e ta mehora bida diario. E ta stimula practicanan ku ta sostene modo di bida local mientras ku ta proteha paisahe. E ta inspira scolnan y hobennan, pa ku e generacion di mañan por hereda no solamente e rikesa natural, sino tambe orguyo y responsabilidad. E ta fortalece siguridad alimentario via agricultura y pesca sostenibel, y ta mantene tradicion cultural ku ta tene comunidadnan hunto.

Esaki ta motibo cu un reserva biosferico ta diferente cu otro etiketanan di conservacion. E reserva biosferico no ta laga hende afor; e ta pone hende aden. E no ta un museo di naturalesa, sino un espacio vibrante caminda hende y medio ambiente ta avansa hunto.

Un yamada pa accion

Den un mundo cu, actualmente, hopi biaha ta sinti su mes paralisa pa desesperacion ambiental, UNESCO su reservanan biosferico ta recorda nos di tur loke ta posibel. Nan ta tasnan di speransa reparti riba continente y lama. Cada un ta prueba cu  imaginacion y compromiso, hende y naturalesa por florece banda di otro.

Aruba, cu ya tin hopi admiracion mundial pa su bunitesa natural, mester bira un di e  sitionan di speransa aki. E tayer recien a mustra cu e boluntad ta existi. E biahe a cuminsa. Awor ta tempo pa move hunto, cu confiansa, pa logra e realidad di Aruba su prome reserva biosferico di UNESCO.