Historia di Reino Hulandes y Aruba
Historia di Reino
1813 | Na fin di 1813, ora cu Napoleon a wordo derota, e ganadonan a reconstitui Europa y Hulanda cu tabata forma parti di e Imperio Frances, a recobra su libertad. Despues di e proclamacion di e Principado Soberano di Hulanda Uni riba 20 di november 1813, Prins di Oranje di e tempo ey, Willem Frederik di Oranje-Nassau a wordo corona na Amsterdam como e monarca soberano y el a acepta e soberania di e principado aki, bou garantia di un constitucion. |
1815 | Na maart 1815 e monarca aki a tuma e titulo di Rey di Hulanda. Cu esaki a nace Reino Hulandes. |
Reino Hulandes tabata tin colonia den e otro continentenan. Esakinan tabata ta India-Hulandes, Surnam, e colonia “Curaçao en Onderhorigheden” y e teritorionan chikito na Africa Occidental. Despues di Segundo Guera Mundial a acelera e proceso di decolonisacion. Bou presion di Nacionnan Uni (NU) y Merca, Hulanda mester a permiti Indonesia bira independiente. Solamente Guinea-Nobo-Hulandes a keda ainda bou di mando di Hulanda. Na Antias Hulandes (antes “Curaçao en Onderhorigheden”) y Surnam, si a resulta posibel pa logra un constelacion nobo di Reino, den cual e dos paisnan aki a logra segura nan independencia y igualdad en relacion cu Hulanda, pa medio di consulta. | |
1954 | Na 1954 e relacion colonial entre Hulanda, Surnam, Antias Hulandes y Guinea-Nobo a wordo termina door di realisacion di Statuut pa Reino Hulandes. Surnam y Antias Hulandes a haya e status di pais autonomo den Reino. |
1962 | Na 1962 Guinea-Nobo a bay cay bou di mando di Nacionnan Uni (VN), pa na 1963 nan a pasa bou di gobernacion di Indonesia. |
1975 | Na 1975 Surnam a sali for di Reino y el a bira un republica independiente. |
1986 | Na 1986 Aruba a haya su Status Aparte y el a bira un pais autonomo den Reino. Reino Hulandes tabata consisti entre 1986 y 2010 di tres pais Hulanda, Antias Hulandes y Aruba. |
2010 | Antias Hulandes a keda desmantela dia 10 oktober 2010 y Corsou y Sint Maarten tambe a bira pais autonomo den Reino. Bonaire, Saba y Sint Eustatius a forma parti di Hulanda como municipio. |
Link externo:
http://www.200jaarkoninkrijk.nl
Historia di Aruba
1526 | |
1499 | Na aña 1499 e prome Europeano cu a yega riba e beachnan di Aruba ta e descubrido Spaño Alonso de Ojeda. |
1515 | Rond 1515 Spañonan a deporta e Indjannan di Aruba pa Hispañola, (Republica Dominicano) unda nan mester a traha como esclavo den e mina di koper y plantacion. Di tera firme otro Indjannan a bin establece na Aruba. Na 1526 Juan d’Ampues, un mandatario Spaño lo a cuminsa rehabita Aruba atrobe. |
1636 | Na 1636, durante e culminacion di e Guera di Ochenta aña entre Hulanda y Spaña, Johannes van Walbeeck a conkista Aruba pa West Indische Compagnie. Na yegada di e Hulandesnan e mayoria dje indjannan a bandona e isla y a bay establece nan mes na tera firme. West Indische Compagnie a destina Aruba como un lugar pa cria bestia pa suministra Corsou cu cuminda. E poblacion durante e di dos mitar di siglo 17 y siglo 18 tabata exisiti mas parti door di indjan. |
1804 | Durante e periodo di 1804-1806, si no ta Hulanda ta Inglatera of ta Francia of ta e general Venezolano, Fransisco de Miranda, tabata ocupa Aruba. Na 1805, durante e periodo di Napoleon, e Inglesnan a tuma mando over di e isla. Na 1816 a duna Aruba bek na e Hulandesnan. |
1816 | Despues cu e Inglesnan a duna Aruba bek na Hulanda na 1816, e gobernacion general a cay bou di mando di e Rey di Hulanda. E islanan ariba tabata forma un colonia apart. Na 1928 a pone nan hunto cu Surnam y tabata goberna nan for di Paramaribo. |
Binti aña despues, na 1948, un constitucion nobo a bin na vigor den Reino Hulandes y cu ta duna pueblo mas poder. | |
1865 | Na 1865 un reglamento nobo a bin na vigor pa Corsou y pa e cinco islanan cu tabata cay bou di Colonia Corsou. E mandatario mas halto local tabata ta un gobernador na Corsou. Contrario cu Surnam, Antias Hulandes no a haya representante di pueblo riba e nivel colonial. E reparticion di tareanan entre e gobierno colonial y e islanan no tabata regla na un manera concreto. Na Aruba tabata existi e necesidad ey bon cla. Ya na 1933 tabata tende e grito pa decentralisacion, na momento cu e “Raad van Politie” a pidi Corona pa reorganisa e colonia cu mas autonomia pa e islanan. |
1936 | Por considera e “Staatsreglement” di 1936 y e “Kiesreglement” di 1937 como contesta (negativo) riba e peticion di e “Raad van Politie”. Despues cu a introduci e “Staatreglement” di 1936, e “Kiesreglement” di 1937 tabata stipula cu seis di e dies miembronan di Staten ta di Corsou, dos ta di Aruba, uno ta di Bonaire y uno ta di Isla Ariba. |
1942 | Durante su discurso historico riba 6 di december 1942, Reina Wilhelmina a priminti mas autonomia na e teritorionan na otro banda di lama despues |
1947 | Riba 30 di juli 1947, 95 Arubiano prominente a dirigi nan mes pa medio di e “Raad van Politie” na Staten cu e peticion pa laga Corona sa cu den futuro nan ta desea di ta independiente di Corsou cu un propio status dentro di Reinado. Un comision di separacion institui na Aruba mester a elabora mas riba e status aki, den cua nan lo mester expresa oficialmente loke ta e deseonan esatatal di pueblo. Tabata tin asina hopi resistencia contra e conclusionnan di e comision Oppenheim cu a revoca e concepto di areglo di estado. |
1948 | Na 1948 a institui e Comision Aruba/Curaçao bou di presidencia di van Poelje. E comision tabata tin e tarea pa expresa su mes con leu por duna Aruba un posicion apart den e orden huridico nobo. Door cu Aruba a bay di acuerdo cu e cambio di constitucion di 1948 y cu e resultadonan di e Conferencia di Mesa Rondo di 1948, un separacion for di Corsou a bira constitucionalmente imposibel. Antias di seis isla a bira un pais y a declara Antias como indivisible. |
1949 | Relaciona cu e independencia di Indonesia, no tabata posibel pa sigui traha riba e futuro relacionnan entre Hulanda y e otro teritorionan Hulandes. Na 1949 a dicidi pa ehecuta un “Interimregeling”. Ora cu a traha e “Interimregeling”, Hulanda a priminti cu lo tene cuenta cu e ideanan di e Comision van Poelje”. Den e Interimregeling a inclui cu lo hisa e cantidad di asiento den Staten te cu bintidos. E reparticion a bira diesdos pa Corsou, ocho pa Aruba, uno pa Bonaire y uno pa Isla Ariba. Den e “Interimregeling no a menciona e delimitacion di autoridadnan di islanan y pais”. |
1951 | Na 1951 a regla e autoridadnan insular den e Reglamento Insular di Antias Hulandes (Eilanden Regeling Nederlandse Antillen). Autonomia di e cuatro teritorionan insular esta Aruba, Corsou, Bonaire y Isla Ariba tabata tin e modelo di municipio Hulandes. E autoridad di teritorio insular di Aruba pa tuma decision tabata limita. Staten a keda fiha e arena politico di Aruba. Como preparacion pa introduccion di e Statuut pa Reino Hulandes a tene Conferenciannan di Mesa Rondo. Na 1954 a realisa e Statuut di Reino Hulandes. Ora cu a traha e Constitucion di Antias Hulandes, cu ta fiha e ordenamento constitucional, atrobe a ratifica e principionan fundamental di e Reglamento Insular di Antias Hulandes. |
| |
1954 | Di awo pa dilanti e pais Antia Hulandes ta consisti di cuatro Teritorio Insular cu ta: Aruba, Corsou, Bonaire y Isla Ariba. Gobernador ta e mandatario |
1986 | Antias Hulandes tabata busca fervientemente un constelacion nobo despues di e Status Aparte di Aruba. |
2004 | For di e tempo ey a discuti masha hopi mes con Reino Hulandes lo mester sigui. Na aña 2004 e perspectiva politico a bolbe cambia. E islanan kier a separa for di otro y a tene un referendum na aña 2004 y 2005. Curaçao y Sint Maarten a opta pa status aparte. Boneiro y Saba tabata desea di tin lasonan estrecho cu Hulanda. Sint Eustatius tabata kier a mantene Antias di cinco pero finalmente a opta alfin pa lasonan directo cu Hulanda. |
2006 | Dia 2 di november di aña 2006 a firma e ‘Slotverklaring’ entre Hulanda, Antias Hulandes, Curaçao y Sint Maarten. Den e acuerdo ta para cu Hulanda lo tuma 80 porciento di e debenan di Antias Hulandes (mas o menos 2,4 miyard euro). Asina e islanan di Antias Hulandes, cada uno riba nan mes por cuminsa un relacion nobo cu Hulanda. E islanan Boneiro, Sint Eustatius y Saba lo bira un municipio apart di Hulanda. Sint Maarten y Corsou kier un relacion autonomo cu Hulanda. E proceso aki di renobacion estatal a haya un retraso considerabel cu rechaso di e ‘Slotverklaring’ di parti di Conseho Insular di Curaçao. E acuerdo ta encera cu Gobierno Hulandes tin di bisa riba e tereno financiero y hudicial di Sint Maarten y Corsou. Esaki tabata inaceptabel pa e politiconan di Corsou. |
2010 | Antias Hulandes a keda desmantela dia 10 di october 2010 Despues cu Aruba a haya su Status Aparte dia 1 di januari 1986, Antias Hulandes a keda forma pa e islanan di Bonaire, Corsou, Sint Maarten, Saba y Sint Eustatius. Señor Gerrit Schotte a bira e prome Prome Ministro di Pais Corsou y señora Sara Scott-Williams a bira e prome Prome Ministro pa Sint Maarten. |
Link externo:
"http://www.historiadiaruba.aw"
Fuente: wikipedia.nl